Reisverslag Bosnië 2023

Van vrijdag 28 april tot maandag 1 mei zijn we, Hans Bulten, Ljubica Visser en ondergetekende, namens stichting Warmte voor de Kinderen naar Bosnië geweest. Doel van de reis was het bezoeken van de school in Tekucica, waar ons bestuurslid Tom Visser grote verdiensten heeft gehad. De officiële opening van de school was al op 8 november 2020, echter Tom overleed een aantal maanden ervoor op 19 juni van dat jaar. Door de corona maatregelen in Nederland en Bosnië en de gezamenlijke kalender van ons reisgezelschap was het niet eerder dan nu mogelijk om alsnog het schooltje te bezoeken.

Het land Bosnië

Tijdens onze reis heb ik nader kennis kunnen maken met Bosnië. Nogal bijzonder en verwarrend voor ons Hollanders. Een land waar Serven, moslims en Kroaten na de burgeroorlog aan het einde van de vorige eeuw samenwonen. Waar ze Bosnisch spreken, maar plaatsnamen in het Hebreeuws (tisjri lis) worden geschreven en waar op vele plaatsen de Servische vlag wappert. Waar mensen naast hun volledige voornaam ook nog een afkorting ervan gebruiken tijdens het spreken en waar slechts de jongeren een beetje Engels spreken. Ook een land waar de corruptie, vooral bij (semi-)overheid instellingen, een groot issue is, waardoor onder andere de infrastructuur in het land verre van optimaal is. Wegenbouwprojecten worden meestal niet of pas na vele jaren afgemaakt door toedoen van graaiende ambtenaren die met gemeenschapsgeld hun eigen zakken vullen.

De mensen

De burgerbevolking is, voor zover wij dat hebben kunnen waarnemen, zeer vriendelijk en gastvrij. Contact maken is wel een ding. Zonder tolk is er bijna geen beginnen aan. Gelukkig maar dat Ljubica, geboren en opgegroeid in Tekucica in Bosnië, bij ons gezelschap was en het grootste deel van de vertalingen voor haar rekening kon nemen.

De scholen

Geld voor onderwijs bijvoorbeeld is er ook nauwelijks en dan nog slechts alleen bestemd voor de grotere scholen. In Bosnië vind je meestal scholen die meerdere, kleine scholen (soort dependances) aan zich verbinden. Aangezien er geen fietspaden (én fietsen) in Bosnië zijn is het namelijk veel te gevaarlijk om kinderen tot een jaar of 10 grote afstanden te laten leggen. Na die leeftijd gaan ze met openbaar vervoer naar de hoofdschool. Elke school heeft haar eigen leerkrachten en de scholen hebben één gezamenlijke directeur. De schooltjes in Tekucica en Suho Polje zijn de dependances van de school in Boljanic. Directeur van deze drie scholen is Nebojsa Pancic. Stichting Warmte voor de Kinderen heeft in 2005, 2011, 2017 en 2020 diverse verwarmingsprojecten in al deze scholen uitgevoerd. Details van deze projecten kun je vinden op onze website: www.warmtevoordekinderen.nl

Het programma

Vrijdags werden we van het vliegveld van Tuzla opgehaald door Nebojsa, die ons na een 1,5 uur rijden (72 km) veilig naar ons hotel in Doboj bracht. Op zaterdag werden we, opnieuw door Nebojsa, opgehaald voor een “lunch met beren en geiten ergens in de bergen”, ons aangeboden voor de gerealiseerde projecten. Bij de lunch in “Ethno village Okoliste” waren ook Darko Radojzic, coördinator richting gemeente instellingen, en Indira Randal, tolk en coördinator van het bouwproject, aanwezig en beide hebben ons de rest van de dag vergezeld. De lunch bestond uit een heerlijke authentieke Bosnische maaltijd en was zo uitgebreid dat voor we de rest van de dag genoeg hadden!

Aansluitend ging de reis via een typische slechte en deels onverharde weg verder richting Tekucica, het geboortedorp van Ljubica. Nadat we de woning hadden bezocht waar Tom en Ljubica vele vakanties hadden doorgebracht gingen we naar de school met aanpalend een cultureel centrum. Zowel in de school als in het cultureel centrum hebben we in samenwerking met de stichting Bolji Zivot (van Nederlander Alex van der Slikke) de verwarming verzorgd. Indira heeft ons uitgelegd welk deel van de (ver-)bouw door wie was uitgevoerd en gefinancierd. Daarna bezochten we de school waar aan de gevel een plaquette van Tom Visser is bevestigd. Door zijn vele bezoeken aan Tekucica is Tom bekend bij bijna alle inwoners van het dorp!

Het dagprogramma werd afgesloten met een drankje in Gracanica, de woonplaats van Indira. Naast haar werk als tolk is Indira in eerste instantie lerares op een school in Malesici, waar stichting Warmte voor de Kinderen in 2019 een grote pomp en afsluiter, die het hadden begeven, heeft vervangen. Tijdens het afsluitende drankje kregen we te horen dat er in de omgeving nog een tweetal scholen waren, die een dringende behoefte hadden om de bestaande verwarming te vervangen.

Derhalve konden we op zondag weer een zeer interessant programma volgen. We werden opgehaald door Stanislav Nakic, directeur van o.a. het schooltje in Stanovi. Op dit schooltje zitten 16-21 kinderen en de lokalen worden verwarmd door stinkende kolenkachels. Ooit was hier centrale verwarming en de radiatoren hangen nog steeds aan de muren. Echter de leidingen zijn afgesloten bij de plek waar ooit een cv-ketel had gestaan. Wellicht kunnen wij als stichting Warmte voor de Kinderen hier iets in gaan betekenen?

Na enig wachten werden we in Stanovi opgehaald door de 37-jarige Aleksandar Ristic, directeur van liefst 10 (!) scholen met in totaal ongeveer 450 leerlingen. De hoofdschool bevindt zich in Stanari, waar ongeveer 300 kinderen les krijgen. De bevlogen Aleksandar leidt ons vol trots door zijn school en vertelt hoe hij samen met vele vrijwilligers en ouders van kinderen deze school heeft gemaakt tot wat het is. Hoogtepunt is een heuse collegezaal met prachtige bioscoopstoelen! De stoelen kwamen uit Italië, waar ze waren afgedankt en helemaal gerenoveerd en opnieuw gestoffeerd door Aleksandar en zijn mensen.

Aleksandar vindt dat alle leerlingen in goede condities moeten kunnen leren en dus werden we meegenomen naar Jalanjska, een dorpje 15 kilometer verderop. Daar staat een schooltje dat verwarmd werd door een cv-ketel, dat door kolen gestookt werd. Werd, want de ketel valt bijna uit elkaar en heeft het begeven. Het is de grote wens van Aleksandar en conciërge Peter om vóór het stookseizoen (oktober) een nieuwe pellet cv-ketel te hebben, waardoor de kolenkachels, die al uit voorzorg in de klaslokalen staan, niet hoeven te worden gebruikt.

Stichting Warmte voor de Kinderen gaat zich sterk maken om dit nieuwe project te kunnen realiseren. Nadat we door Aleksandar weer naar ons hotel waren gebracht hadden we in elk geval heel veel stof tot napraten!

’s Maandags werden we door Darko weer naar het vliegveld in Tuzla gebracht. Een hele mooie ervaring rijker! Bij 'projecten' nog meer foto’s van onze reis.

Willem Siebelink,
Voorzitter Stichting Warmte voor de Kinderen